خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجبْ لَکُمْ» یعنی «و پروردگار شما گفت: مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را». این عبارت نشانه اهمیت دعا از منظر الهی است به این معنا که کلید استجابت خواسته‌های انسان در گرو دعا و نیایشی صادقانه و مخلصانه است اما چه راز و رمزی در بهترین زمان دعا نهفته که می‌تواند ما را سریع‌تر به خواسته‌هایمان برساند؟
زمان استجابت دعا
در برخی از متون دینی زمان‌های دعا به ۲ دسته تقسیم می‌شوند که بسته به اعمال شخص یا حوادث پیش رو از سوی شارعان دینی عنوان شده است:
زمان‌های نامتعین مستجاب شدن دعا
برای رسیدن به خواسته‌ها در درجه اول باید آداب دعا را بدانیم. در همین راستا، برخی از زمان‌ها با نام زمان‌های نامتعین برای استجابت دعا عنوان شده‌اند که می‌توانید در این مواقع بیشتر به استجابت دعا امیدوار باشید.
بعد از نماز
پیامبر اسلام (ص) نماز را ستون دین و معراج مومن نامیده‌اند و به‌همین دلیل گفته میشود بهترین زمان دعا کردن بعد از نماز است. همچنین، امام باقر (ع) می‌فرمایند: «دعا بعد از نماز، از نماز مستحبی بهتر است». در این میان، نمازظهر یا نماز اوسط که در آیه ۲۳۸ سوره بقره نیز به‌طور ویژه مورد تاکید قرار گرفته است، از برترین زمان‌های رسیدن به خواسته‌ها و برآورده شدن دعاها به شمار می‌رود.
همچنین حضرت ختمی مرتبت (ص) می‌فرمایند: «هنگام ظهر همه چیز در تسبیح و ستایش پروردگار هستند، پس خداوند در آن ساعت امر به نماز کرد و آن ساعتی است که درهای آسمان گشوده است و بسته نخواهد شد تا بعداز نمازظهر و در آن ساعت دعا مستجاب میشود». از امام صادق (ع) نیز روایت شده است که «وقتی پدرم می‌خواست حاجتی طلب کند، هنگام ظهر آن را طلب می‌کرد».
هنگام قرائت قرآن
تلاوت قرآن، انسان را به یاد خداوند و عظمت او می‌اندازد و باعث میشود تا ارتباط عمیق‌تری با او برقرار کند. این ارتباط قوی، زمینه‌ساز استجابت دعا میشود. حضرت علی (ع) در ۴ زمان به دعا کردن سفارش می‌فرمایند که یکی از آن‌ها هنگام تلاوت قرآن است.
دعا قبل از بلا
دعا کردن موجب ایجاد انرژی مثبت و آرامش‌بخشی در انسان میشود و این انرژی مثبت، به بهبود وضعیت روحی و روانی او کمک کرده و بر استقامت فرد و استجابت دعا تاثیرگذار است امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کسی که قبل از نزول بلا دعا کند، هنگام بلا دعایش مستجاب میشود و به آسمان می‌رود و ملائکه گویند این صدا آشناست و کسی که قبل از گرفتاری و بلا دعا نکند، دعایش هنگام بلا مستجاب نمی‌شود و ملائکه گویند این صدا را نمی شناسیم».
زمان‌های متعین اجابت دعا
اوقات دیگری نیز برای دعا توصیه شده است که به آن‌ها زمان‌های معین یا متعین می‌گویند.
چهار زمان سفارش‌شده در روز
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «دعا در چهار وقت به اجابت می‌رسد: قبل از اذان صبح، بعد از طلوع فجر، بعدازظهر و بعد از مغرب». بااین‌حال، دعا در هریک از این چهار وقت در برخی امور تاثیر بیشتری دارد. چنان‌که امام صادق (ع) فرموده‌اند: «بعد از طلوع فجر تا طلوع خورشید مخصوص تقسیم رزق و روزی است».
روز جمعه
روز جمعه به‌عنوان روزی خاص و پربرکت در اسلام شناخته میشود و بسیاری از مسلمانان، این روز را برای عبادت، دعا و تقرب به خداوند متعال انتخاب می‌کنند. حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «روز جمعه در درگاه خدا تضرع و بسیار دعا کنید و از خداوند طلب بخشش و رحمت نمایید. خداوند در این روز دعای هر مومنی را اجابت می‌کند». همچنین از ائهم معصومین (ع) نقل شده است که «گاهی بنده مومن از خداوند حاجتی طلب می‌کند و خداوند برآوردن حاجت او را تا روز جمعه به تاخیری می‌اندازد، پس در روز جمعه بسیار دعا کنید».
شب عید قربان
شب عید قربان، شبی است که در آن مسلمانان به یاد ابراهیم خلیل (ع) و فرزندش اسماعیل (ع) قربانی می‌کنند و اعمال مخصوص عید قربان را به جا می‌آورند. این شب، نماد تسلیم در برابر فرمان خدا و قرب به او است و دعا در چنین شبی به‌دلیل فضیلت ذاتی آن و همچنین به نیابت از قربانی، مستجاب‌تر است.
شب اول رجب
شب اول رجب در میان شیعیان از اهمیت خاصی برخوردار است. در این شب، درهای رحمت الهی به روی بندگان گشوده میشود و دعاهای آنان به استجابت نزدیک میشود. حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «من تعجب می‌کنم از کسی که در چهار شب از سال، فارغ از عبادت باشد: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و شب اول رجب».
روز عرفه
روز عرفه، روزی بسیار خاص و پربرکت در تقویم اسلامی است. این روز، فرصتی طلایی برای بندگان خدا است تا با حضور در بهترین مکان استجابت دعا، به درگاه الهی نزدیک شوند و با قلبی پاک و نیتی خالص، دعا کنند. امام سجاد (ع) می‌فرمایند: «عصر روز عرفه خداوند ملائک را به آسمان دنیا نازل می‌کند و به آنان می‌فرماید: به بندگانم نگاه کنید که با سختی و زحمت به سوی من آمده‌اند و به آنان پیام فرستاده‌ام که مرا بخوانید و از من درخواست کنید. من شما ملائک را شاهد می‌گیرم که همین امروز دعای آنان را اجابت کنم».
نیمه شعبان
شب نیمه شعبان، شبی است که در آن دل‌های مؤمنان به امید وصال و دیدار یار می‌تپد. ولادت با سعادت حضرت مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه‌الشریف) به این شب، جلوه‌ای خاص بخشیده و آن را به شبی پربرکت و آکنده از رحمت الهی تبدیل کرده است. در این شب، درهای آسمان به روی زمین گشوده میشود و دعاهای بندگان خدا به استجابت می‌رسند. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «پدرم فرمود این شب، بعد از شب قدر برترین شب سال است. در این شب خداوند از روی فضل و کرم به مردم نظر می‌کند و بندگان خود را می‌بخشد پس دراین شب برای رسیدن به خدا بسیار تلاش کنید. شبی است که خداوند بر خود فرض کرده که دعاکننده‌ای را ناامید برنگرداند مادامی که معصیت و گناه طلب نکند».
همچنین، امام رضا (ع) در فضیلت دعاها و اعمال شب نیمه شعبان فرموده‌اند: «نیمه شعبان، شبی است که خداوند بندگان خود را از آتش می‌رهاند و گناهان بزرگ را می‌بخشد. پدرم می‌فرمود دعا در این شب مستجاب است».
شب عید فطر
شب عید فطر، شب پایان یک ماه پر برکت و آغاز فصل جدیدی از تقوا و عبادت است. در این شب که پس از یک ماه روزه‌داری، شروعی دوباره برای مسلمانان محسوب میشود، فضیلت دعا نیز دوچندان شده و درهای رحمت الهی به روی بندگانش گشوده میشود. یکی از بهترین زمان‌ها برای استجابت دعا در ماه رمضان، آخرین شب آن، یعنی شب عید فطر است. پیامبر اسلام (ص) در این باره می‌فرمایند: «وقتی شب عیدفطر فرا می‌رسد- که به آن شب پاداش گویند – خداوند اجر عاملین را می‌دهد ولی بدون حساب». از امام رضا (ع) نیز نقل شده است که «در سه شب، روزی‌ها، مرگ‌ها و مقدرات یک سال تقسیم میشود. شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، نیمه شعبان و شب عید فطر».
ماه مبارک رمضان
ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن، ماه رحمت و مغفرت و ماه پاسخ به دعاها است. در متون دینی گفته شده است خداوند در این ماه، توجه ویژه‌ای به بندگان خود دارد و دعاهای آن‌ها را بی‌جواب نمی‌گذارد. نقل شده است بهترین زمان استجابت دعا در ماه رمضان را قدر بدانید و دنبال کنید تا گشایش در کارتان حاصل شود.
زمان استجابت دعا در گفته‌های آیت‌الله مجتهدی تهرانی
از آیت‌الله مجتهدی تهرانی درباره اینکه چه موقع دعا مستجاب میشود، نقل شده است که: «دعا را قدر بدانید؛ همیشه از خدا بخواهید. در روایت آمده است که در ۴ زمان، حاجت‌ها برآورده میشود که اول در رکعت یازدهم نماز شب (وتر)، دوم بعد از طلوع فجر و یا بعد از اذان صبح، سوم بعد از ظهر و در آخر بعد از اذان مغرب است که در این زمان‌ها هر حاجتی طلب کنید، به اجابت نزدیک است».
بیشتر بخوانید:
دعای امام سجاد (ع) برای استجابت سریع دعا
لینک منبع
دعا و مناجات
