زهره حیدری، روانشناس، مشاوره خانواده و زوج درمانگر در گفت‌وگو با ایکنا در رابطه با حفظ سلامت روان کودکان در شرایط وقوع بحران در جامعه و گسترش شایعات بیان کرد: فرزندان از والدین و بزرگ‌ترها الگو می‌گیرند، اگر والدین مهارت مدیریت سختی‌ها را آموخته باشند و بتوانند شرایط سخت را با کمترین آسیب یا بدون آسیب پشت سر بگذارند، فرزندان نیز از آن‌ها یاد می‌گیرند.
وی ادامه داد: مهم‌ترین عامل برای مدیریت سختی‌ها و مشکلات، مدیریت اضطراب و نگرانی‌هاست. اضطراب مربوط به نگرانی‌های بیش از حد درباره آینده است؛ مثلاً مادری درباره کنکور فرزند خود اضطراب دارد که این اضطراب ناشی از طرز نگرش او به موضوعات است. وقتی مشکلات در ذهن فرد بسیار بزرگ جلوه کند، راه‌حل‌های آن نیز برای او سخت و ناممکن جلوه خواهد کرد و احساس ناتوانی و درماندگی و به‌دنبال آن اضطراب و تشویش به‌همراه دارد که این نگرش اشتباه در علم روانشناسی «خطاهای شناختی» گفته می‌شود.
این روانشناس اظهار کرد: گروهی از نظریه‌پردازان روانشناسان بر این عقیده‌اند که رفتارهای انسان از طرز فکر او نشئت می‌گیرد؛ یعنی ابتدا فکری در ذهن فرد ایجاد می‌شود سپس پیامدهای مربوط به آن فکر مانند اضطراب و استرس یا شادی و غم برای او ایجاد می‌شود؛ مثلاً درباره مسئله کنکور این فکر که در صورت قبول نشدن آینده او نابود خواهد شد و بیکاری و عقب ماندن از هم‌سن‌وسالان و… را در پی‌خواهد داشت؛ هیجان مربوط به این افکار اضطراب ایجاد می‌کند و این اضطراب مانع از مطالعه و پیشرفت فرد می‌شود و یک دور باطل برای او ایجاد می‌کند.
راهکار تغییر نگرش به موضوعات
وی ادامه داد: در رابطه با مسائل روز نیز مانند همین مثال است و اگر بخواهیم این نظر را درباره مسائل روز تطبیق دهیم این‌گونه است که مثلاً فرد می‌گوید اگر جنگ شود بدبخت می‌شویم، افراد خانواده از بین می‌روند و… به‌دنبال این دیدگاه، اضطراب و نگرانی بیش از حد برای او ایجاد می‌شود که پیامد آن بی‌حوصلگی و بی‌انگیزه شدن خواهد بود و ممکن است بر سر مسئله کوچکی به اطرافیان دعوا و نزاع ایجاد کند. راهکار این موضوع تغییر نگرش به موضوعات است. باید از دریچه دیگری به موضوعات نگاه کنیم.
سختی‌ها؛ بخش لاینفک زندگی انسان
این مشاور خانواده اضافه کرد: باید بدانیم که انسان بدون مشکل و خطر، انسان نیست بلکه رباط است؛ انسان بودن با خوشی و ناخوشی و شادی و غم همراه است. اگر قرار بود که زندگی فقط با خوشی و راحتی همراه باشد، هیجانی به نام غم و ترس در انسان به وجود نمی‌آمد. خداوند متعال بارها در قرآن به این نکته اشاره فرموده است که می‌فرماید «إن مع العسر یسرا» یا می‌فرماید «لقد خلقنا الانسان فی کبد» یعنی همانا انسان‌ها را در رنج و سختی آفریدیم؛ بنابراین سختی‌ها جزو لاینفک زندگی انسان است.
وی با بیان اینکه بلایایی مثل زلزله، سیل و جنگ برای انسان طبیعی و لاجرم است ادامه داد: برای مثال هواشناسی اکنون تهران را از نظر آب و هوا و سیل، در شرایط بحرانی و قرمز اعلام کرده است؛ جنگ نیز مانند یکی از این عوامل است. باید برای رویارویی با مشکلات و خطر آمادگی ذهنی داشته باشیم که اولاً ذهنمان دچار اضطراب و تشویش برای آینده نشود و ثانیاً وقتی در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم ذهنمان توان حل مسئله را داشته باشد و برای او غیرمنتظره نباشد البته به شرطی که مهارت‌های حل مسئله را نیز آموخته باشیم.
لزوم مدیریت بحران از سوی والدین
حیدری با بیان اینکه این صحبت‌ها ناظر بر والدین است گفت: در مقدمه هم بیان شد که کودکان از والدین خود الگو می‌گیرند، اگر والدین به این صورت عمل کنند و بتوانند مدیریت بحران و مشکلات را داشته باشند و ذهن خود را آماده کنند، فرزندان نیز یاد می‌گیرند که چگونه رفتار کنند و بدین ترتیب یک خانواده معتدل خواهیم داشت. وقتی می‌خواهیم برای کودکان صحبت کنیم اول درباره نوع فرزندپروری والدین صحبت می‌کنیم.
نویسنده کتاب «حقوق مردم بر حکومت از دیدگاه امام علی(ع)» تصریح کرد: مازلو، روانشناس مطرحی است که نیازهای ابتدایی و مهم انسانی را در هرم خود شرح می‌دهد که می‌توان به نیاز خودشکوفایی، احترام و ارزشمند بودن اشاره کرد. ما نیازهای بالاتری هم داریم مانند اینکه زیر بار ظلم نرویم. انسان باید خود را ارزشمند بداند و مقاومت کند و این مقاومت است که برای انسان خود ارزشمندی ایجاد می‌کند که از عزت‌نفس او نشئت گرفته است.
ظلم‌ستیزی و نپذیرفتن حرف زور راهی برای تقویت عزت نفس
این روانشناس اظهار کرد: ظلم‌ستیزی و نپذیرفتن حرف زور یکی از نیازهای انسان است و اگر این نیاز برآورده نشود عزت‌نفس فرد پایین خواهد آمد و احساس کم‌ارزش بودن می‌کند. باید روحیه مقاومت را در فرزندانمان تقویت کنیم. کشورهایی مانند آمریکا یا اسرائیل که زور می‌گویند و به زور ما را تحریم کرده‌اند یا ما باید همیشه سرافکنده باشیم یا اینکه مقاومت کنیم.
وی تأکید کرد: تقویت روحیه مقاومت یک نیاز والای انسانی است که نیاز ارزشمند بودن را ارضا می‌کند؛ بنابراین تقویت عزت‌نفس و روحیه جرئت ورزی در شرایط بحران یکی از راهکارهای حفظ سلامت روان است که منجر به تقویت روحیه مقاومت انسان می‌شود.
نیاز انسان به محدودیتهای واقع‌گرایانه
حیدری با بیان اینکه یکی دیگر از نیازهای انسانی نیازهای هیجانی است گفت: این بخش به پنج دسته تقسیم می‌شود که یکی از آن‌ها نیاز به محدودیتهای واقع‌گرایانه است؛ یعنی همانطور که انسان به آزادی، خوشی و راحتی نیاز دارد به محدودیت‌هایی که به‌ظاهر برای انسان ناخوشایند است نیز نیاز دارد.
وی ادامه داد: قرآن کریم می‌فرماید «وَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ» یعنی چه بسیار که چیزی را مکروه شمارید ولی به حقیقت خیر و صلاح شما در آن بوده و چه بسیار چیزی را دوست دارید و در واقع شر و فساد شما در آن است؛ بنابراین برای انسان موضوعی خوشایند است ولی نیاز است که محدودیت‌هایی هم داشته باشد.
لزوم ایجاد تعادل در فرزندپروری
این روانشناس افزود: نیاز به اعتدال و ایجاد تعادل از نکات مهمی است که باید به آن توجه کرد؛ انسان همیشه نباید در سختی‌ها و مشکلات باشد و همینطور همیشه هم در ناز و نعمت‌ها نباید نباشد. فرزندپروری در گذشته با سخت‌گیری‌های زیاد همراه بود و معتقد بودند که هرچه فرزندان با سختی‌ها و مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم کنند قوی‌تر می‌شوند و به همین دلیل بسیار سخت‌گیری می‌کردند اما امروزه انقلابی در فرزندپروری ایجاد شد که از طرف دیگر بوم افتادیم و شاهد آسان گرفتن بسیار زیاد هستیم. بسیاری معتقدند که بچه‌ها اصلاً نباید سختی ببینند چراکه اگر سختی ببینند روحیه آن‌ها دچار آسیب می‌شود در صورتی که هر دوی این نگاه‌ها در فرزندپروری از نظر روانشناسی اشکال دارد و آسیب‌زاست.
انتهای پیام
لینک منبع
