به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمود قاسمی، مدرس حوزه و دانشگاه، ۱۴ مهرماه در نشست علمی «آشنایی‌زدایی از معنای امید در اندیشه قرآنی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» گفت: خوف و رجا نسبت به آینده در ادبیات دینی به صورت مفصل مورد توجه هست، زیرا اسباب هدایت جامعه انسانی به سوی سعادت است؛ امید هم حالت گشودگی نسبت به آینده است که در همه ادیان یک معیار فضیلت اخلاقی و فرزانگی محسوب می‌شده است و متألهان دنبال دفاعی عقلانی از آن بوده‌اند.
وی با بیان اینکه در برخی مکاتب بشری، امید را تخطئه می‌کنند، اظهار کرد: در تفکر اسطوره‌ای می‌بینید هر چند امید خودش در برابر شرور تسلی‌بخش است ولی در اسطوره‌ها، ذات امید را شر مطرح می‌کنند.
قاسمی اضافه کرد: برخی وقتی بحث از امید می‌کنند آن را روان‌شناسی مثبت سرمایه انسانی در نظر می‌گیرند؛ برخی متفکران نگاه جامعه‌شناسانه دارند و به نقد آن می‌پردازند و البته به امید می‌توان از زاویه معرفت‌شناسی و وجودشناسانه و … هم نگاه کنیم ولی آن چیزی که مراد ما هست، این است که ببینیم متفکران ما در نگاه الهیاتی خود چه نگاهی به امید داشته‌اند.
وی با اشاره به دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره امید، ادامه داد: دیدگاه ایشان از نگاه قرآن کریم و تجربه و تاریخ بشری تغذیه می‌کند به گونه‌ای که سنن الهی در حیات انسان و آینده تاریخی که ترسیم می‌شود مسیر نومیدی را در ساحت اجتماعی مسدود می‌کند؛ یکی از مرزهای مهمی که در بحث امید در نگاه ایشان با سایرین متفاوت است رویکرد ایمانی، عقلی و عینی و واقع‌بینانه است.
دین عامل خوش‌بینی و امید است
مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در این رویکرد، امید محصول نگاه واقعه‌بینانه به زندگی است، تصریح کرد: در این نگرش مروج نومیدی نگرش غیرواقع‌بینانه دارد و کسی می‌تواند واقعیت را بنگرد که اهل ایمان و معنویت باشد؛ از اساس می‌توان گفت هدف تشریع دین و بعثت انبیاء ایجاد نگاه واقع‌بینانه است که امید را در انسان ایجاد می‌کند. بنابراین یکی از کارکردهای دین، فعلیت‌بخشی واقع‌بینی و ایجاد امید در انسان است.
قاسمی با بیان اینکه در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، انسداد و یأس اصلاً معنادار نیست لذا امید زیرساخت حرکت تکاملی انسان در دنیا و آخرت است، اظهار کرد: در این حالت انسان تن به حاکمیتی که افق دید او را محدود می‌کند، نمی‌دهد و به مبارزه با آن می‌پردازد. یکی از اقدامات رهبری در تغییر نگرش ما به دین این است که گاهی ما انس تاریخی با برخی واژگان داریم ولی ایشان سعی می‌کنند تا در گام اول این آشنایی‌زدایی را داشته باشند.
وی افزود: ایشان امید را هم‌نشین با چند مفهوم اساسی مانند وعده و سنن الهی می‌کند زیرا قرآن کریم به مؤمنین وعده استخلاف فی‌الارض را داده است و با صراحت تأکید دارد که آینده از متقین و مؤمنین است و مؤمنین زمین را به ارث خواهند برد. یکی دیگر از سنت‌های الهی آن است که اگر کسانی ولایت طاغوت و مستکبران را بپذیرند، مورد غضب خداوند قرار خواهند گرفت و دلیل این غضب را هم یأس آنان از آخرت می‌داند.
مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تعبیر دیگری که رهبری از سوره نساء استخراج فرموده‌اند آن است که اگر شما از سوی دشمن مبتلا به درد و رنج شدید، بدانید این الم و درد و رنج در دشمنان شما هم وجود دارد و تفاوت شما در رجاء من الله است یعنی آنان این امید را ندارند ولی شما دارید، افزود: مقام معظم رهبری امید را به نحو مؤمنانه و راستین مورد توجه و تأکید قرار می‌دهند. امید یک انتظار ذهنی برای یک امر مطلوب و ترکیبی از یک مؤلفه شناختی و مؤلفه عاطفی است؛ در مؤلفه شناختی، انتظار وقوع رویدادهایی در آینده مورد توجه است و در مقوله عاطفی هم این رویکرد از پیامدهای مطلوبی برای انسان برخوردار است.
قاسمی افزود: در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای وقتی از آینده سخن می‌گوییم، به دلیل انطباق با سنن الهی، نوعی قطعیت برای آینده قائل هستیم و این گونه نیست که بحث از احتمال و تحلیل داشته باشیم؛ می‌توان گفت سنن متعددی وجود دارد از جمله اینکه دین خداوند تفوق و برتری خواهد یافت و زمین میراث مؤمنین می‌شود و دین اسلام بر همه ادیان غلبه خواهد یافت. کسی که در این دالان قرار بگیرد، امید خود را هرگز از دست نمی‌دهد.
طراحی هدفمند جبهه حق برای آینده
وی اضافه کرد: این نوع نگرش سبب می‌شود تا ما طراحی مهمل و بیهوده نداشته باشیم و طراحی‌های ما هدفمند خواهد شد؛ ادیان با غایت‌مندی و همدفمندی شناخته می‌شوند لذا امیدی که در سنت الهی وجود دارد مطلوبیت مثبت و هدف معین و ارزشمندی را دارد و فرد در سنت الهی، فاعل می‌تواند نسبت به آینده سیاستگذاری کند زیرا اهداف و غایات مشخصی وجود دارند.
مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه از دید رهبر انقلاب، انسان توانایی شناخت راه‌های مختلف برای تحقق این اهداف را دارد، اظهار کرد: بنابراین این دیدگاه، نگاه ایشان برای تحقق اهداف صرفاً اکتشافی نیست و خلق و تأسیس هم لازم داریم و باید مسیرها را برای تحقق اهداف گسترش دهیم تا ایده آینده با نگاه فعالانه تعقیب شود. از منظر رهبر انقلاب، انسان توانایی این را دارد که بر موانع خودش غالب شود و موقعیت کنونی خود را تغییر دهد تا به اهداف دست یابد.
وی با بیان اینکه این سنت الهی وجود دارد که برای هر نبی و جبهه حقی، دشمن و مانع وجود دارد، اضافه کرد: با وجود این موانع، سنت تفوق بر موانع هم وجود دارد. همچنین نگاه دیگر ایشان آن است که انسان باید خطرپذیری لازم را برای رسیدن به اهداف داشته باشد و خداوند این توانایی خطرپذیری را در وجود او قرار داده است.
قاسمی بیان کرد: در امید در نگاه رهبری نوعی حس حمایت، همدلی و هم‌پیوستگی با شبکه درونی مؤمنان وجود دارد و این مؤلفه سبب می‌شود تا امید به آینده ضریب پیدا کند لذا ذات انتقادی نسبت به تهدیدات و امور منفی زمان حال دارد تا انسان بتواند این تهدیدات را دفع کند. انسان در چنین شرایطی مواجهه شجاعانه نسبت به آینده دارد لذا برخورد شجاعانه در دیدگاه ایشان بسیار پررنگ است.
انتهای پیام
لینک منبع
