سبک و شیوه زندگی جوامع سال‌هاست که تغییر کرده؛ یعنی دقیقا از زمانی که دهه شصتی‌ها دوران جوانی‌شان را آغاز کرده‌اند و البته در دوره میانسالی‌شان هم این وضعیت ادامه دارد. دکترعلی شهیدی‌زندی، متخصص بیماری‌های عفونی و متخصص طب سالمندی از دانشگاه شهیدبهشتی با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «می‌توان به ۶مورد از تغییر سبک زندگی در این گروه اشاره کرد که سلامتی جسم آنها را تهدید می‌کند،مواردی که بی‌شک نیازمند اصلاح است، چون نسل‌های بعدی را هم تهدید می‌کند. البته به این دلیل دهه۶۰ را مثال می‌زنم که آنها اصلی‌ترین گروه میانسال جامعه هستند و با سبک زندگی کم‌تحرک، فرآورده‌های کارخانه‌ای و مجموعه‌ای از غذاهای تراریخته، فست‌فودهایی که در شرایط غیراستاندارد تهیه می‌شوند و… در معرض آسیب قرار دارند. ادعای اشتباهی هم نیست اگر بگوییم که این نسل از جامعه ما نخستین قربانیان سبک زندگی اشتباه هستند و از همین حالا باید بهترین میزان تحرک و سالم‌ترین سبک غذایی را برای خود درنظر بگیرند تا سالمندی بهتری داشته باشند.» 6موردی را که این متخصص به آنها اشاره کرده در ادامه بخوانید.
مورد اول
چیزی که در روند ابتلای بیماران در دوره سالمندی از دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی تاکنون به وضوح دیده‌ایم این است که بیماری‌های ناشی از تصلب شرایین(سخت شدن رگ‌ها) به‌دلیل مصرف زیاد فست‌فودها و سرخ‌کردنی‌ها بیشترین عامل برای آسیب‌های کلیوی و مهم‌تر از آن عروق کرونر قلبی، عروق خون‌رسان قلب، آمبولی ریوی و سکته‌های مغزی بوده است. با تداوم این روند بی‌شک جمعیت سالمند آینده ما دچار درصد بیشتری از بیماری‌های تصلب شرایین خواهد شد. علاوه‌بر این خود مقوله تصلب شرایین جزو زمینه‌های پایه‌ای است که تمام ارگان‌ها ازجمله پاها و نوک انگشتان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و همچنین خون‌رسانی به ارگان‌های انتهایی بدن را کاهش می‌دهد.
مورد دوم
در حال حاضر شاهد گسترش مصرف دخانیات به‌ویژه قلیان هستیم. در گذشته میزان افرادی که از قلیان استفاده می‌کردند در مردان ۳۰درصد و زنان کمتر از ۱۰درصد بوده است. این عدد اکنون در آقایان به ۴۰درصد و در خانم‌ها به ۳۰درصد رسیده است. مصرف هر قلیان به‌ویژه آنهایی که اسانس‌های شیمیایی دارند مساوی با ۱۰۰پاکت سیگار است و به میزان ۱۰۰برابر هر سیگار، گاز مونواکسید‌کربن وارد خون می‌کند و منجر به غلظت شدید خون و در آینده تشکیل لخته‌های خونی در سراسر بدن می‌شود. علاوه‌بر این یکی از مهم‌ترین عوامل تصلب شرایین همین مصرف سیگار است. این در حالی است که در حال حاضر موارد استفاده از مواد‌مخدر صنعتی را هم داریم که عوارض عصبی، تحلیل مغزی، از بین رفتن برخی بافت‌های کلیدی مغز و اعصاب، لرزش دست، عدم‌تمرکز، فراموشی و… ازجمله عوارض این سوءمصرف هستند.
مورد سوم
در دهه۵۰شمسی سرانه راه رفتن هر فرد به‌طور میانگین ۷کیلومتر بود اما این سرانه اکنون به کمتر از ۵۰۰متر رسیده است. در نتیجه ما پیری عروقی و عضلانی را در کل جمعیت خواهیم داشت. افزایش استفاده از وسایل برقی هم باعث شده که زنان خانه‌دار فعالیت‌های کمتری در منزل داشته باشند. در گذشته سوختن کالری در زنان برای هر فعالیت آشپزی معادل ۱۵۰ تا ۲۰۰کالری بود که اکنون این عدد به کمتر از ۵۰کالری رسیده است. این کم‌تحرکی به‌شدت جامعه فعلی ما را تهدید می‌کند.
مورد چهارم
اکنون با انواع آلاینده‌های هوا مواجهیم که ریسک بیماری‌های ریوی را در آینده افزایش خواهد داد. باید نگران باشیم که اثرات بسیاری از آلاینده‌های تنفسی در درازمدت خودشان را نشان می‌دهند.
مورد پنجم
فراورده‌هایی هم که در گذشته ارگانیک تهیه می‌شدند اکنون با مجموعه‌ای از کودهای شیمیایی و ژنوم‌های تراریخته تولید می‌شوند. اثر آنها در درازمدت در سرطان‌های گوارشی به‌تدریج در حال اثبات است؛ ازجمله ذرت‌ها و سویاهای وارداتی. البته خوشبختانه هنوز مواد تراریخته وارد کشاورزی سنتی ما نشده است.
مورد ششم
شیوع استفاده از غذاهای کارخانه‌ای و کنسروی باعث می‌شود که مواد نگهدارنده‌ای که در جداره ظروف کنسرو و همچنین داخل مواد غذایی وجود دارد بار سنگینی را بر کبد تحمیل کند؛ چون وظیفه خنثی‌کردن این سموم برعهده کبد است. در نهایت ما کبد بیمارتری را در جامعه دهه۶۰ نسبت به نسل‌های گذشته خواهیم داشت.
توصیه
چه باید کرد؟
دکترعلی شهیدی‌زندی، متخصص بیماری‌های عفونی به تهدیدات آسیب‌رسان سلامت اشاره می‌کند اما درباره اینکه چه راهکارهایی برای اصلاح این شرایط وجود دارد، می‌گوید: «درباره اصلاح سبک زندگی رایج باید در وهله اول در رژیم غذایی اصلاحاتی صورت بگیرد و مسئله بعدی هم افزایش تحرک است.» چند نکته از این اصلاحات سبک زندگی را که این متخصص مطرح کرده است در ادامه می‌خوانید.
استفاده از دوچرخه یا پیاده‌روی در زمان‌های غیرآلودگی هوا(یعنی نبود وضعیت نارنجی، قرمز و بنفش)
انجام ورزش‌های هوازی به میزان ۲۰دقیقه و ۳بار در هفته که البته باید در هوای سالم انجام شود.
تغییر ذائقه با کم‌کردن نمک و شکرهای مصنوعی که عامل افزایش فشارخون و از کار افتادن زودرس کلیه‌ها و بیماری‌های قلبی است.
جایگزین کردن ادویه‌های سالم ازجمله گیاه ترخون، حس نیاز به نمک را در فراورده‌های غذایی از بین می‌برد.
برخی ترکیبات طبیعی شیرین مثل دارچین، گیرنده‌های حس شیرینی نوک زبان را فعال می‌کند و نیاز به مصرف شکر مصنوعی کمتر می‌شود.
چکاپ‌های روتین در دوره میانسالی هم اهمیت زیادی دارد. مطالعات نشان می‌دهد که نزدیک به ۶۰ درصد افراد بالای ۴۰سال چکاپ سالانه مگر در شرایط اجبار در محیط کار انجام نمی‌دهند.
آگاهی از چند عدد مهم در آزمایش‌ها اهمیت زیادی دارد؛ ازجمله عدد نرمال در قند خون ناشتا یا عدد قند خون بعد از خوردن غذا که نشان می‌دهد شما مبتلا به دیابت هستید یا خیر.
آقایان در سنین بالای ۵۰سال باید آزمایش‌های مرتبط با سرطان پروستات و زنان هم چکاپ‌های مرتبط با سرطان‌های سینه را انجام دهند. انجام ماموگرافی‌های منظم و تست‌های پاپ‌اسمیر برای زنان هم توصیه می‌شود.
سالم کردن غذاها برای سالمندان با کمک از متخصصان طب سنتی ایرانی امکانپذیر است. آنها راهکارهای بسیار خوبی برای جایگزین کردن نمک و شکر مصنوعی دارند و می‌توانند با مواد ارگانیک طبیعی رژیم غذایی مناسب تجویز کنند.
