گوسفند دامارا نماد مقاومت، سازگاری و پایداری در برابر شرایط سخت است. این نژاد ارزشمند می‌تواند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار مناطق خشک ایفا کند و با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش مناطق خشک در جهان، اهمیت تولید نژادهایی مانند دامارا که توانایی سازگاری با شرایط سخت را دارند، بیش از پیش احساس می‌شود. به همین دلیل، تحقیقات و مطالعات بسیاری بر روی این نژاد در حال انجام است تا بتوان از پتانسیل‌های آن به بهترین نحو استفاده کرد.
تاریخچه و ژنتیک گوسفند دامارا
گوسفند دامارا از نژاد گوسفندان دم‌چربی مصر و خاورمیانه است که به‌طور سنتی توسط مردم بومی ناماکوا مدیریت می‌شد. این مردمان دامارا را به‌دلیل توانایی زنده ماندن در شرایط بسیار سخت و دارای منابع محدود، ارزشمند می‌دانستند. تاریخچه طولانی سازگاری این نژاد با مناطق خشک و نیمه‌بیابانی باعث شده که این گوسفندان برای قرن‌ها در نامیبیا نسبتاً ایزوله باقی بمانند که به حفظ ویژگی‌های ژنتیکی آن‌ها نیز کمک کرده است. در قرن بیستم، تلاش‌هایی برای رسمی کردن این نژاد انجام شد و انجمن‌های پرورش‌دهندگان آن‌ها تأسیس شدند. همچنین این نژاد به سایر نقاط جهان از جمله استرالیا و ایالات متحده صادر شد و اکنون به‌دلیل مقاومت بالا مورد توجه قرار گرفته است.
ویژگی‌های گوسفند دامارا
گوسفند دامارا جثه‌ای متوسط دارد و فرم بدن آن از لاغر تا نسبتاً عضلانی، متغیر است. وزن میش‌ها معمولاً بین ۲۵ تا ۵۰ کیلوگرم و وزن قوچ‌ها بین ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم است. قد این نژاد در قسمت شانه، حدود ۶۰ تا ۸۰ سانتی‌متر و جثه متناسب و مقاومت بالای آن‌ها به‌ویژه برای محیط‌های خشک و بیابانی، ایده‌آل است. رنگ پوشش بدن گوسفندان دامارا متنوع است و شامل طیف‌هایی از سفید، سیاه، قهوه‌ای یا ترکیبی از این رنگ‌ها می‌شود.
گوسفند دامارا خصوصیات شگفت‌انگیزی دارد که ویژه همین نژاد است و در سایر نژادهای گوسفند دیده نمی‌شود. این خصوصیات، عبارتند از:
ذخیره انرژی در دم چربی
گوسفند دامارا یکی از نژادهای دم‌چربی است که در آن چربی به‌جای ذخیره شدن در بدن، به‌صورت یک منبع انرژی در قسمت دم حیوان جمع می‌شود. این ویژگی به گوسفند کمک می‌کند تا در شرایط سخت بیابانی و با وجود کمبود منابع غذایی، از ذخیره انرژی دم خود برای بقا استفاده کند. این قابلیت عجیب، شبیه به ذخیره‌سازی چربی در کوهان شتر است.
پوشش بدون پشم و مقاوم به گرما
برخلاف بسیاری از نژادهای گوسفند که پشم زیادی دارند، پشم دامارا شبیه به مو است که به او اجازه می‌دهد گرمای شدید مناطق بیابانی را تحمل کند. این ویژگی همچنین نیاز به پشم‌چینی را حذف می‌کند که یک مزیت برای پرورش‌دهندگان در مناطق گرم و خشک محسوب می‌شود.
مقاومت بالا در برابر عوامل بیماری‌زا
گوسفند دامارا به‌طور ژنتیکی در برابر انگل‌ها و بیماری‌ها بسیار مقاوم است و نیاز کمی به مداخلات پزشکی دارد. این نژاد به‌خوبی می‌تواند از گیاهان کم‌کیفیت تغذیه کند و برای مناطق خشک و کم‌منابع مناسب است. توانایی این گوسفند در زنده ماندن و تولید مثل در شرایط دشوار، آن را به انتخابی ایده‌آل برای دامپروری پایدار در مناطق خشک و نیمه‌خشک تبدیل کرده است.
نرخ زاد و ولد و باروری گوسفند دامارا
دامارا به باروری بالا و توانایی تولید بره حتی در شرایط سخت مشهور است و به‌عنوان یکی از سرسخت‌ترین نژادهای گوسفندی در جهان، شهرتی به‌سزا در زمینه باروری بالا و نرخ زاد و ولد قابل توجه دارد. این نژاد به‌دلیل سازگاری با شرایط سخت و خشک، توانسته است ژن‌هایی را توسعه دهد که با چندقلوزایی، منجر به افزایش تعداد بره‌ها در هر بار زایش می‌شود؛ بااین‌حال، علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی مانند تغذیه، بهداشت، واکسیناسیون به موقع، مدیریت صحیح گله و شرایط آب و هوایی نیز بر باروری داماراها تأثیرگذار هستند و می‌توانند به افزایش نرخ زاد و ولد در این نژاد کمک کنند. برخی دیگر از ویژگی‌های باروری گوسفند دامارا، عبارتند از:
سن بلوغ پایین
داماراها در سنین پایین‌تری نسبت به سایر نژادهای گوسفند به بلوغ جنسی می‌رسند و قادر به تولیدمثل هستند که این امر باعث افزایش تعداد زایش‌ها در طول عمر یک دام می‌شود.
فاصله بین زایش‌ها
فاصله بین دو زایش در داماراها معمولاً کوتاه‌تر از سایر نژادها است که این نیز به نوبه خود بر افزایش نرخ زاد و ولد تأثیر می‌گذارد.
غریزه مادری قوی
داماراها دارای غریزه مادری بسیار قوی هستند و به‌خوبی از بره‌های خود مراقبت می‌کنند که این موضوع منجر به کاهش تلفات بره‌ها و افزایش نرخ بقا گله می‌شود.
شیر گوسفند دامارا
گوسفند دامارا علاوه بر تولید گوشت باکیفیت و پشم، شیر ارزشمندی نیز عرضه می‌کند؛ بااین‌حال، بسیاری از افراد ممکن است از تفاوت طعم شیر دام‌ها مطلع نباشند و اگر شما هم در این دسته قرار دارید، توصیه می‌کنیم مطلب تفاوت طعم شیر انواع دام را از دست ندهید. ویژگی‌های شیر گوسفند دامارا، عبارتند از:
- ارزش غذایی بالا
- چربی بالا
- تولید بالا
- مقاومت در برابر بیماری‌ها
شیر گوسفند دامارا معمولا برای مصرف مستقیم به‌صورت تازه یا پاستوریزه، تولید انواع ماست و پنیر محلی، استفاده در صنایع دارویی و آرایشی کاربرد دارد.
پشم گوسفند دامارا
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد نژاد دامارا، پوشش بدنی خاص آن است که به‌جای پشم، بیشتر شبیه موهای ضخیم و کوتاه به نظر می‌رسد، با توجه به ساختار و طول آن، برای تولید پارچه‌های باکیفیت و نرم مناسب نیست و بیشتر کاربرد محلی دارد. این ویژگی به دامارا کمک می‌کند تا در آب و هوای گرم و خشک، کمتر دچار گرمازدگی شود. پشم دامارا به‌جای الیاف بلند و پیچیده، ساختاری شبیه به مو دارد که آن را در برابر سایش و پارگی مقاوم‌تر می‌کند. همچنین، رنگ پشم دامارا بسیار متنوع است و می‌تواند سفید، سیاه، قهوه‌ای یا ترکیبی از این رنگ‌ها باشد.
گوشت گوسفند دامارا
گوسفند دامارا بیشتر برای گوشت آن مورد توجه است و پرورش داده می‌شود. برخی از ویژگی‌های گوشت دامارا، عبارتند از:
- لذیذ و خوش طعم
- کم‌چرب
- مغذی
- رنگ قرمز تیره
- طعم قوی
- کیفیت بالا
چالش‌های پرورش گوسفند دامارا در ایران
گوسفند دامارا با توجه به مقاومت بالا و سازگاری با شرایط سخت و خشک، می‌تواند پتانسیل بالایی برای پرورش در برخی مناطق ایران داشته باشد اما پرورش این نژاد در ایران با چالش‌ها و ملاحظاتی مانند فقدان زیرساخت‌های مناسب، کمبود دانش فنی و عدم وجود بازارهای هدف همراه است که باید به دقت بررسی شوند.
مناطق مناسب برای پرورش گوسفند دامارا در ایران
بر اساس شرایط آب و هوایی و منابع غذایی، مناطق زیر در ایران برای پرورش دامارا مناسب‌تر هستند:
- استان‌های مرکزی ایران مانند یزد، اصفهان و سمنان
- استان‌های جنوب شرقی مانند سیستان و بلوچستان و کرمان
- برخی مناطق استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی
لینک منبع
جالب و خواندنی
